Czterej bracia Zwardoniowie, czyli jak powstał... Zwardoń

Nie wiemy, kiedy powstał.

Być może było to wiek XVII, chociaż przypuszczalnie istniała tutaj wcześniej graniczna osada czy też punkt celny na szlaku handlowym. Witamy w Zwardoniu! 

Najstarszą częścią Zwardonia jest osiedle Myto. Jego nazwa pochodzi od opłat za przekroczenie granicy. Legenda głosi, że w XVII wieku na Mycie pojawili się czterej bracia Zwardonowie i tu wybudowali swoje zagrody zajmując się hodowlą i wypasem owiec. Być może byli to pasterze wołoscy lub też włościanie, którzy przeniesieni w górne rejony Soły z przeludnionych wsi klucza Węgierska Górka za czasów Mikołaja Komorowskiego właściciela Państwa Żywieckiego,

Nazwa Zwardoń pojawia się na mapie końcem XVIII wieku przy istniejącym już wówczas bitym trakcie oraz w dokumentach określających zasięg cyrkułu myślenickiego (od 1821 roku wadowickiego). 

3 listopada 1884 roku została otwarta linia kolejowa z Żywca do Czady przez Zwardoń. Teren ówczesnego Zwardonia (obecnie centrum) dookoła stacji kolejowej, na której zatrzymywały się pociągi pośpieszne jadące ze Lwowa przez Kraków do Wiednia, nazywał się „świńska młaka” – było to trzęsawisko otoczone lasami. Zwabieni możnością zarobków przybywali tu nie tylko mieszkańcy okolicznych przysiółków, ale również ludzie z innych krajów. Osuszano „świńską młakę”, karczowano kupiony od właścicieli pobliski las i budowano drewniane chałupy, a bogatsi wznosili murowane domy. W chwili, gdy wjeżdżał pierwszy pociąg stało już 8 domostw. Po prawej stronie stacji istniały już małe skupiska osiedli – Pydychy i Groń, liczące po kilka zagród. Pięć lat później osada liczyła 18 domostw i 124 mieszkańców (64 mężczyzn i 60 kobiet). 1 czerwca 1891 roku roku został uruchomiony Urząd Pocztowy w Zwardoniu.

Budynek jednoklasowej szkoły ludowej powstał w roku 1901,w roku 1918  powstała polska szkoła dwuklasowa, która w latach dwudziestych XX w. otrzymała imię Królowej Jadwigi. 

W latach trzydziestych Zwardoń stał się bardzo znaną i modną stacją narciarską. Korzystny mikroklimat pozwalający na długie utrzymywanie się pokrywy śnieżnej, doskonałe bezleśne stoki od strony Rachowca i Skalanki, dobre połączenie kolejowe, powstające pensjonaty i schronisko  (PTT) sprawiły, że zaczęli zjeżdżać tu narciarze z całej Polski (zimą kursowały nawet specjalne pociągi z Warszawy) i pod tym względem Zwardoń odciążył nieco nawet Zakopane. W roku 1929 założono w Zwardoniu Koło żywieckiego Oddziału Babiogórskiego PTT, które wkrótce zorganizowało tzw. „zbiorową stację turystyczną”. Głównymi twórcami tego koła byli M. Augustynowicz, W. Pantofliński, inż. Pretrusiewicz oraz inż. Baecker. Dysponowała ona w okolicznych domach góralskich ponad 100 miejscami noclegowymi, wykorzystywanymi głównie przez narciarzy. W roku 1930 w Zwardoniu (jak podaje przewodnik W. Midowicza „Zwardoń i okolica”) istniała skocznia narciarska.

W czasie II wojny światowj przeprowadzili akcję wysiedleńczą. Zwardoń musiało opuścić 356 dotychczasowych mieszkańców, a w ich miejsce osiedlono 53 kolonistów niemieckich.